Ανατοκισμός ή Εκτοκισμός των Τόκων: το νομοθετικό καθεστώς
Τόσο κατά το προϊσχύον [αρ.8 ν.1083/1980 (Α΄252), ΝΕ 289/30.10.1980 (Α΄269)] όσο και κατά το υφιστάμενο νομοθετικό καθεστώς [αρ.12 ν.2601/1998 (Α΄81), αρ.30 ν. 2789/2000 (Α΄21) όπως τροποποιήθηκε με το άρ. 42 ν. 2912/2001 (Α΄94) και άρ. 39 ν. 3259/2004 (Α΄149)], επιτρέπεται ο ανατοκισμός επί των καθυστερούμενων τόκων
Ανατοκισμός ή Εκτοκισμός των Τόκων: η αιτιολογική έκθεση
Ο εκτοκισμός των εν καθυστερήσει τόκων (ανατοκισμός ή τόκοι τόκων) που οφείλονται στα πιστωτικά ιδρύματα ευθύς ούτοι καταστούν απαιτητοί, είναι αναγκαίος προς κάλυψιν του αντίστοιχου εκτοκισμού των τόκων των οφειλομένων υπό των τραπεζών εις τους καταθέτες των και λοιπούς δανειστές των (ίδ. εδάφιο β απόφασης 289/30.10.1980 της Νομισματικής Επιτροπής, ΦΕΚ Α΄269/27.11.1980)
Καταχρηστικότητα των τραπεζών ως δανειστών κατά την περίοδο των capital controls
Οι τράπεζες, για χρονική περίοδος 1.526 ημερών, με νόμο απείχαν από την υποχρέωσή τους να καταβάλλουν τα οφειλόμενα στους καταθέτες τους, με αναγκαία αυτού συνέπεια αφ’ ενός να μην επιβαρύνονται με τόκους στα οφειλόμενα χρήματα των καταθετών τους, αφ’ ετέρου να επωφελούνται των εκτοκισμών των εν καθυστερήσει τόκων (ανατοκισμός ή τόκοι τόκων) που οφείλονταν σε αυτές. Έτσι, καταστρατηγώντας το λόγο ύπαρξης (ίδ. ανωτέρω αιτιολογική έκθεση) του εκτοκισμού των τόκων (ανατοκισμός ή τόκοι τόκων), αν και για 1.526 ημέρες δεν επιβαρύνονταν με τόκους τόκων ως οφειλέτες, εν τούτοις χρέωναν και αναζητούν αυτούς ως δανειστές.
Ειδικότερα,
Η περίοδος των capital controls
Με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 28ης Ιουνίου 2015 (Α΄65), η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 1 του ν. 4350/2015 (Α’ 161), όπως ίσχυσε και παρατάθηκε για τελευταία φορά με την αριθ. Γ.Δ.Ο.Π.0000989 ΕΞ 2015/Χ.Π.2314/16.7.2015 (Β’ 1482) απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, κηρύχθηκε τραπεζική αργία από τις 28 Ιουνίου 2015 έως και 19 Ιουλίου 2015.
Με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου της 18ης Ιουλίου 2015 (Α’ 84), η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 4 του ν. 4350/2015 (Α’ 161), όπως τροποποιήθηκε με την Γ.Δ.Ο.Π.0001027 ΕΞ 2015/Χ.Π.2364/24.7.2015 (Β’ 1561), την Γ.Δ.Ο.Π.0001133 ΕΞ 2015/Χ.Π.2524/17.8.2015 (Β’ 1721), την Γ.Δ.Ο.Π.0001258 ΕΞ 2015/Χ.Π.2672/25.9.2015 (Β’ 2100), την Γ.Δ.Ο.Π.0001292 ΕΞ 2015/Χ.Π.2706/2.10.2015 (Β’ 2131), την Γ.Δ.Ο.Π.0001376 ΕΞ 2015/Χ.Π.2827/26.10.2015 (Β’ 2387), την Γ.Δ.Ο.Π.0001608 ΕΞ 2015/7.12.2015 (Β’ 2625), την Γ.Δ.Ο.Π.0000012 ΕΞ 2016/7.1.2016 (Β’ 4), την Γ.Δ.Ο.Π.0000379 ΕΞ 2016/Χ.Π.585/11.3.2016 (Β’ 684), την Γ.Δ.Ο.Π.0001080 ΕΞ 2016/Χ.Π.1475/21.7.2016 (Β’ 2282), την Γ.Δ.Ο.Π.0001644 ΕΞ 2016/Χ.Π.2273/16.11.2016 (Β’ 3724), την Γ.Δ.Ο.Π.0001175 ΕΞ 2017/2.8.2017 (Β’ 2723), την Γ.Δ.Ο.Π.0001695 ΕΞ 2017/Χ.Π.1917/13.11.2017 (Β’ 3976), την Γ.Δ.Ο.Π.0000501 ΕΞ 2018/Χ.Π.464/27.2.2018 (Β’ 687), την Δ.Χ.Π.0001387 ΕΞ 2018/Χ.Π.1176/31.5.2018 (Β’ 1943) και την Δ.Χ.Π.0002666 ΕΞ 2018/Χ.Π.1670/27.9.2018 (Β’ 4315), επιβλήθηκε περιορισμός στις αναλήψεις μετρητών και στην κίνηση κεφαλαίων από τις 20 Ιουλίου 2015 έως και 31 Αυγούστου 2019, ότε και καταργήθηκε με την παρ.1 του άρθρου 86 του ν. 4624/2019 (Α΄137).
Οι φάσεις εξέλιξης των capital controls
1η ΦΑΣΗ (29.06.2015 – 19.07.2015)
Τραπεζική Αργία βραχείας διάρκειας από 28 Ιουνίου 2015 μέχρι 19 Ιουλίου 2015
• Κατά τη διάρκεια της τραπεζικής αργίας όλες οι τραπεζικές συναλλαγές απαγορεύονταν εκτός αυτών που πραγματοποιούνταν μέσω internet/web ή κινητού τηλεφώνου (μόνο για εγχώριες πληρωμές και μόνο για ηλεκτρονικά καταστήματα που διατηρούσαν λογαριασμό σε Ελληνική τράπεζα.)
• Οι αναλήψεις μετρητών από Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές (ΑΤΜ) επιτρέπονταν μέχρι του ποσού των 60€ ανά πιστωτικό ίδρυμα, ανά ημέρα. Σε έναν λογαριασμό με δύο δικαιούχους και δύο ξεχωριστές κάρτες, συνολικά μπορούσε να γίνει ανάληψη από τον λογαριασμό 120€ ημερησίως.
• Οι πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες ξένων τραπεζών που είχαν εκδοθεί στο εξωτερικό χρησιμοποιούνταν κανονικά. Για τις πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες ξένων τραπεζών που είχαν εκδοθεί στην Ελλάδα, ίσχυε ό,τι και για τις κάρτες των Ελληνικών τραπεζών.
• Ειδικές διατάξεις ελήφθησαν για τους συνταξιούχους που δεν ήταν κάτοχοι χρεωστικής κάρτας. (είσπραξη 120 € από τη σύνταξή τους, εντός τριών ημερών , στα καταστήματα των τραπεζών που είχαν οριστεί ανοιχτά). Η είσπραξη αυτή γινόταν μόνο μία φορά για όλη τη διάρκεια της τραπεζικής αργίας.
• Όσον αφορά τις επιταγές η προθεσμία λήξης τους αναστέλλονταν
• Σύσταση Επιτροπής Έγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών, του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους σε συνεργασία του Υπουργείου Οικονομικών, της Τράπεζας της Ελλάδος, της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Η Επιτροπή αντιμετώπιζε αιτήματα για επείγουσες και αναγκαίες πληρωμές, που δεν μπορούσαν να ικανοποιηθούν με το όριο ανάληψης μετρητών ή μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών (π.χ. πληρωμές προς το εξωτερικό για λόγους υγείας)
• Το χρηματιστήριο Αθηνών παρέμεινε κλειστό
2η ΦΑΣΗ (20.07.2015 – 02.08.2015)
Κατάργηση της Τραπεζικής Αργίας στις 20 Ιουλίου του 2015
• Όλες οι τράπεζες και τα καταστήματά τους άνοιξαν, ενώ το χρηματιστήριο Αθηνών παρέμεινε κλειστό.
• Η ανάληψη μετρητών από οποιοδήποτε τραπεζικό κατάστημα ή ΑΤΜ δεν επιτρεπόταν να υπερβαίνει ημερησίως το ποσό των 60€ ανά καταθέτη, ανά πιστωτικό ίδρυμα , στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ωστόσο, μετρητά που δεν αναλήφθηκαν κάποια ημέρα ή ημέρες της εβδομάδας μπορούσαν να αναληφθούν σωρευτικά έως του ποσού των 420€ ανά εβδομάδα, οποιαδήποτε στιγμή από το Σάββατο μέχρι την Παρασκευή.
• Η κατάθεση τραπεζικών και ιδιωτικών επιταγών επιτρεπόταν αποκλειστικά και μόνο σε πίστωση τραπεζικού λογαριασμού.
• Πρόσβαση στη θυρίδα , είτε με σειρά χρονικής προτεραιότητας, είτε κατόπιν συνεννόησης με την τράπεζα
• Οι πληρωμές συντάξεων και προνοιακών επιδομάτων πάσης φύσεως στο εξωτερικό από ελληνικούς φορείς κοινωνικής ασφάλισης επιτρέπονταν
• Η μεταφορά θεματοφυλακής στο εξωτερικό απαγορεύεται.
• Για εμπορικούς σκοπούς η Επιτροπή Έγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών διόρισε υποεπιτροπές στα πιστωτικά ιδρύματα, τα οποία καθημερινά χορηγούνταν με ένα σταθερό ποσό, προκειμένου να χειριστούν τις αιτήσεις πληρωμών έως του ποσού των 100.000€ ανά πελάτη, ανά ημέρα, στο εξωτερικό. Όλα τα ποσά που ξεπερνούσαν το όριο στέλνονταν και εγκρίνονταν από την Επιτροπή. Τα αιτήματα που αφορούσαν το δημόσιο συμφέρον είχαν μια προτεραιότητα, ωστόσο και τα υπόλοιπα αιτήματα ήταν επίσης σε επεξεργασία.
• Όλες οι τραπεζικές συναλλαγές επιτρεπόταν εκτός από τις ακόλουθες 4 μεγάλες κατηγορίες:
-Μεταφορές κεφαλαίων στο εξωτερικό, εκτός από την καταβολή ποσών για δίδακτρα ή ιατρικά έξοδα, αγορές εισιτηρίων αεροπορικών εταιρειών, πληρωμές ξενοδοχείων, ενοικιάσεις αυτοκινήτων, πληρωμές ταξιδιών και μεταφορών, πληρωμές ψηφιακών παρόχων μουσικού περιεχομένου και εφαρμογών (applications), πληρωμές συνδρομών, για εγγραφή ή ανανέωση συμμετοχής μέλους σε επαγγελματικούς συλλόγους (δικηγορικούς/ ιατρικούς συλλόγους, κ.λπ.) ή/και για επιστημονικά και λοιπά έντυπα
-Το άνοιγμα νέων λογαριασμών ή η προσθήκη συνδικαιούχων εκτός από το άνοιγμα λογαριασμού για νεοπροσληφθέντες αλλά και για
– πληρωμή μισθοδοσίας προσωπικού, συμπεριλαμβανομένης της έκδοσης και εξαργύρωσης εργόσημου
– πληρωμή υποχρεώσεων του καταθέτη προς την ίδια τράπεζα, που προέκυπταν από συμβάσεις που είχαν καταρτισθεί προ της 28ης Ιουνίου 2015,
– καταβολή νέων συντάξεων και νέων προνοιακών επιδομάτων,
– εκκαθάριση συναλλαγών καρτών από νέες συμβάσεις αποδοχής (acquiring),
– εξυπηρέτηση νεοϊδρυθέντων, μετά την 1η Μαΐου 2015, νομικών προσώπων,
– εξυπηρέτηση νεοφυών εταιρειών (startups) που συμμετείχαν σε προγράμματα στήριξης της νέας επιχειρηματικότητας,
– κατάθεση μετρητών ως εξασφάλιση (cash collateral) εγγυητικής επιστολής, ενέγγυας πίστωσης ή δανείου στην ίδια τράπεζα,
– άνοιγμα λογαριασμού υπέρ τρίτου με σκοπό είτε τη συμμόρφωση προς επιταγή για εκτέλεση χρηματικής απαίτησης, βάσει διαταγής πληρωμής, δικαστικής απόφασης ή άλλου εκτελεστού τίτλου είτε την εξόφληση απαίτησης, για την οποία είχε επιβληθεί κατάσχεση εις χείρας τρίτου, υπέρ του δικαιούχου της απαίτησης, εκτός εάν αυτός είχε δηλώσει καταθετικό λογαριασμό με οποιαδήποτε διαδικαστική πράξη
– πίστωση ποσών από την αλλοδαπή σε ευρώ ή ξένο νόμισμα, ύψους τουλάχιστον δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ ή του ισόποσου σε ξένο νόμισμα,
– αποδοχή προθεσμιακής κατάθεσης μόνον στην περίπτωση που οι δικαιούχοι της ταυτίζονταν με τους δικαιούχους του υφιστάμενου τροφοδότη λογαριασμού της, καταθετικού ή όψεως,
– κάθε άλλη περίπτωση, κατόπιν έγκρισης από την Επιτροπή Έγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών.
-Η πρόωρη λήξη των προθεσμιακών καταθέσεων, εκτός από την πληρωμή των κρατικών τελών, προμηθευτών, μισθοδοσίας, δίδακτρα, ιατρικές δαπάνες
-Πρόωρη, μερική ή ολική εξόφληση του δανείου απαγορευόταν εκτός αν γινόταν μόνο με κατάθεση μετρητών ή με μεταφορά κεφαλαίων (έμβασμα) από το εξωτερικό.
3η ΦΑΣΗ (03.08.2015 – 31.12.2015)
• Το χρηματιστήριο Αθηνών επανέρχεται σε λειτουργία ενώ οι συναλλαγές συνεχίζουν να είναι υπό αυστηρούς περιορισμούς.
• Οι αναλήψεις μετρητών από τραπεζικά καταστήματα ή ΑΤΜ παρέμειναν στο ποσό των 420€ ανά εβδομάδα
• Ανάληψη μόνο μέχρι του ποσού των 2.000€ ή του ισόποσού του σε ξένο νόμισμα για ένα συνοδό προσώπου που μετέβαινε στο εξωτερικό για νοσηλεία, υπό την προϋπόθεση της έγγραφης τεκμηρίωσης του σκοπού της μετάβασης.
• Η μεταφορά μέγιστου ποσού πέντε χιλιάδων 5.000€ ή του ισόποσού του σε ξένο νόμισμα, ανά ημερολογιακό τρίμηνο, συνολικά, για έξοδα διαμονής και διαβίωσης φοιτητών που σπουδάζουν στο εξωτερικό ή συμμετέχουν σε προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών
• Η Επιτροπή Έγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών αύξησε τα όρια των υποεπιτροπών πιστωτικών ιδρυμάτων ανά επίπεδο πελάτη, αλλά και σε συνολικό εβδομαδιαίο επίπεδο.
• οι 4 ευρείες απαγορευμένες κατηγορίες τραπεζικών συναλλαγών παραμένουν, αλλά με κάποια περαιτέρω χαλάρωση
-Οι μεταφορές κεφαλαίων στο εξωτερικό επιτρέπονταν έως 500€ ανά άτομο, ανά μήνα, είτε μέσω πιστωτικού ιδρύματος ή ιδρύματος πληρωμών
-Το άνοιγμα νέων λογαριασμών επιτρέπονταν για τους φοιτητές και τους στρατιώτες
-Η πρόωρη λήξη των προθεσμιακών καταθέσεων επιτρέπονταν και για την αγορά ακινήτου
-Οι πρόωρες αποπληρωμές δανείων επιτρέπονταν για forborne δάνεια όπου το νέο δάνειο θα πρέπει τουλάχιστον να είναι ίσο με αυτό που θα αντικατασταθεί
4η ΦΑΣΗ (01.01.2016 μέχρι σήμερα)
• Αποπληρωμή των στεγαστικών δανείων για την πώληση ακινήτου
Άρση των περιορισμών που σχετίζονται με την αποπληρωμή στεγαστικών δανείων, όταν το ακίνητο πρόκειται να πουληθεί
• Αποπληρωμή των δανείων
Μερική άρση των περιορισμών για αποπληρωμή των δανείων (έως 50% του σημερινού κεφαλαίου)
• Λήξη των προθεσμιακών καταθέσεων
Άρση των περιορισμών για την πρόωρη λήξη των προθεσμιακών καταθέσεων
• Άνοιγμα λογαριασμών ή προσθήκη συνδικαιούχων
Το άνοιγμα νέων λογαριασμών και η προσθήκη συνδικαιούχων επιτρέπεται μόνο μέσω του ίδιου πιστωτικού ιδρύματος και δεδομένου ότι δεν χρειάζεται να δημιουργηθούν καινούριες κάρτες για τους συναλλασσόμενους. Προστέθηκαν και κάποιες νέες απαλλαγές – εξαιρέσεις στις ήδη υπάρχουσες. Περισσότερα αιτήματα θα συνεχίσουν να εξετάζονται από την Επιτροπή έγκρισης συναλλαγών.
• Συναλλαγές για μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό για επιχειρήσεις
Για την διευκόλυνση της λειτουργία των επιχειρήσεων, οι επιχειρήσεις επιτρέπονταν να μεταφέρουν στο εξωτερικό συγκεκριμένο χρηματικό ποσό ,με λιγότερη υποκείμενη τεκμηρίωση (από 5.000€ μέχρι 10.000€ ανά ημέρα), αναλαμβάνοντας παράλληλα την ευθύνη παρέχουν την κατάλληλη τεκμηρίωση.
• Μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό
Αυξήθηκε το όριο για τη μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό για κάθε συναλλασσόμενο από 500€ το μήνα σε 1.000€.
